Arabuluculuk Uygulanacak Alanlar Nelerdir?
Arabuluculuk, tarafların özel hukuk uyuşmazlıklarında serbestçe tasarruf edebilecekleri her türlü iş veya işlemlerde kullanılır. Kanunlarda sayılan bazı uyuşmazlıklar, zorunlu arabuluculuk kapsamına girer. Abonelik sözleşmelerine bağlı alacaklar, rekabet yasağına ilişkin anlaşmazlıklar, komisyon sözleşmelerinden kaynaklanan alacaklar, İşe iade, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, ücret alacağı, fazla mesai alacağı, yıllık ücretli izin alacağı ve kooperatif kanunu ile cari hesaplardan doğan alacaklar gibi birçok uyuşmazlıkta dava açmadan önce arabulucuya başvurulması zorunludur. Kira alacakları, boşanma sonrası mal tasfiyesi, ortaklığın giderilmesi, malpraktis, destekten yoksun kalma tazminatı, inşaat ve eser sözleşmelerinden kaynaklanan uyuşmazlıklar gibi birçok konu da arabuluculuk için uygundur. Bu gibi durumlarda, taraflar veya kanuni temsilcileri, arabulucu veya arabuluculuk merkezine başvurarak uyuşmazlığa arabuluculuk yoluyla çözüm getirebilirler.
Arabulucunun Seçimi Nasıl Yapılır?
Taraflar, arabulucuyu kendi aralarında seçebilirler. Ancak taraflar, arabulucu konusunda anlaşmaya varamazlarsa, arabulucu adliyelerdeki arabuluculuk bürolarındaki görevli personel tarafından sicile kayıtlı arabulucular listesinden atanır.
Arabulucuların Görevleri Nelerdir?
Arabulucu, süreç boyunca karar veren bir kişi değildir. Sadece taraflara gerektiğinde çözüm önerileri sunabilir. Taraflar, uyuşmazlığı kendi aralarında uzlaşarak çözerler. Arabulucu, taraflar arasındaki asıl uyuşmazlığı ve çıkarları tespit ederek, bu konularda tartışmalarını ve çözümlerini bulmalarını sağlamaya çalışır. Taraflar, kendi çözümlerini üretirken birbirlerini anlamaya çalışır ve böylece arabuluculuk süreci etkili bir şekilde işler.
"Kira İlişkisinden Doğan Uyuşmazlıklar Arabuluculukta Çözülebilir Mi?
Kira alacaklarından kaynaklanan herhangi bir anlaşmazlık, arabuluculuk yöntemiyle çözülebilir. Eğer taraflardan her ikisi de ticari işletmelerse, kira alacakları için dava açmadan önce arabulucuya başvurmak yasal olarak zorunludur. Uyuşmazlık yaşayan taraflar, arabuluculuk bürolarına adliyelerde başvurabilirler veya güvendikleri bir arabulucuya ya da arabuluculuk merkezine başvurabilirler. Arabuluculuk görüşmeleri, merkezlerde veya arabulucu ofislerinde yüz yüze gerçekleştirilebilir ve bu durumda taraflar, toplantının sosyal mesafenin korunabildiği bir mekanda yapılmasını talep edebilirler. Ayrıca, sağlık tedbirleri kapsamında ve tarafların isteğiyle, arabuluculuk görüşmeleri telekonferans veya video konferans yoluyla yapılabilir."01.09.2024 tarihinden itibaren kira uyuşmazlıklarında arabuluculuğa başvurmak zorunludur.
Arabuluculuğun Dava Şartı Olması Ne Anlama Gelir?
Kanunlarda belirlenen bazı uyuşmazlıklarda dava açmak isteyen tarafın önce arabuluculuk yoluna gitmesi, arabuluculukta anlaşılamaması halinde dava açması gerekir. Arabuluculuğa başvurulmadan dava açılması durumunda dava, sırf bu nedenle reddedilir.
Arabuluculuk Pahalı Bir Yöntem midir?
Arabuluculuk süreci boyunca, davadan farklı olarak taraflar herhangi bir harç ödemek zorunda değildir. Tebligat, bilirkişi, tanık ve keşif gibi masraflarını da arabuluculuk sürecinde ödemezler. Sadece, arabuluculuğun faaliyet süresine bağlı olarak, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesine uygun olarak arabulucuya bir ücret ödenir. Eğer taraflar avukatlarıyla birlikte bu sürece katılırlarsa, avukatlarına da ayrıca ücret ödemeleri gerekmektedir. Ancak, dava açıldığında da avukatlarına ücret ödeyecekleri göz önüne alındığında, arabuluculuğun dava açmaya göre daha az masraflı bir yöntem olduğu söylenebilir.
Arabuluculuk Yönteminin Mahkemeye Göre Avantajları Nelerdir?
- Dava masraflarını (harç, bilirkişi ücretleri, tebligat giderleri, keşif masrafı vb) giderleriniz gibi) ödemek durumunda kalmazsınız.
- Duruşmalara giderek kaybedeceğiniz zaman size kalır.
- Davaya göre çok daha kısa sürer.
- Sonuç, sizin kontrolünüzdedir. Anlaşıp anlaşmamaya, anlaşacaksanız anlaşma koşullarına siz karar verirsiniz.
- Gizlilik esastır; taraflar mahkeme önünde konuşamayacaklarını burada rahatlıkla konuşabilirler. Konuşulanları başkası öğrenemez.
- Daha az yeni sorun doğurur.
- Anlaşmayla çözülür; iki tarafta kazanır, tarafların sosyal ve ekonomik ilişkileri devam edebilir.
Arabuluculuk Yoluna Hangi Aşamada Gidilebilir?
Bu konuda bir kural bulunmamaktadır. Taraflar mahkeme veya tahkime başvurmadan önce arabulucuya gidebileceği gibi mahkemeye dava açtıktan sonra da arabulucuya baş vurabilirler.
Arabuluculuk Yoluna Başvurduğum Zaman Dava Hakkımı Kaybeder Miyim?
Arabuluculuğa başvurmak dava hakkını ortadan kaldırmaz. Kendi isteğiniz ile başlattığınız bu süreci yine kendi isteğinizle sona erdirip mahkemeye başvurabilirsiniz. Taraflar arabulucuya başvurmak, süreci devam ettirmek, sonuçlandırmak ve bu süreçten vazgeçmek konusunda tamamen serbesttir. Doğaldır ki arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılması halinde, artık bir uyuşmazlık konusu kalmadığı için üzerinde anlaşılan hususlar hakkında taraflarca dava açılamaz.
Hangi Hallerde Arabuluculuk Faaliyeti Sona Erer?
Aşağıda belirtilen hâllerde arabuluculuk faaliyeti sona erer:
- Tarafların uyuşmazlık konusu üzerinde anlaşmaya varması.
- Taraflardan birinin karşı tarafa veya arabulucuya, arabuluculuk faaliyetinden çekildiğini bildirmesi.
- Tarafların anlaşarak arabuluculuk faaliyetini sona erdirmesi.
- Taraflara danışıldıktan sonra arabuluculuk için daha fazla çaba sarf edilmesinin gereksiz olduğunun arabulucu tarafından tespit edilmesi.
- Uyuşmazlığın arabuluculuğa elverişli olmadığının tespit edilmesi.
Arabuluculuk Anlaşma Belgesindeki Yükümlülükler İfa Edilmezse Ne Yapılabilir?
Taraflar dava açılmadan önce yürütülen arabuluculuk sürecinin sonunda bir anlaşmaya varırlarsa bu anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, Sulh Hukuk Mahkemesinden talep edilebilir. Taraflar arabuluculuk sonucunda verilen kararı mahkeme nezdinde onaylatırlar. Bu onaylatmadan sonra, ilgili karar mahkeme kararı niteliğini kazanır. Arabuluculuk anlaşma belgesindeki yükümlülükler yerine getirilmezse ifa edilmezse, söz konusu karar icra marifetiyle yerine getirtilir.
Tarafların ve avukatlarının birlikte imzaladığı arabuluculuk anlaşma belgeleri ise mahkemeden şerh alınmasına gerek olmaksızın, mahkeme kararı gibi icraya konulabilir.
İşçi işveren ilişkisinde rekabet yasağından kaynaklanan uyuşmazlıklar hangi tür arabuluculuğa tabidir?
İşçi işveren ilişkisinde iş sözleşmede rekabet yasağı hükmü varsa arabuluculuk süreci için ikili bir ayrıma gidilir. İş sözleşmesi devam ediyorken işçi rekabet yasağını ihlal etmişse arabuluculuk iş uyuşmazlıklarına ilişkindir ve işçi işveren uyuşmazlıklarında dava şartı arabuluculuk kapsamındadır. Şayet iş ilişkisi sona erdikten sonra rekabet yasağına aykırılıktan kaynaklanan uyuşmazlık varsa ticari uyuşmazlık dava şartı arabuluculuk kapsamındadır. Bu her iki durumda da taraflar bir arabulucuya veya arabuluculuk merkezine başvurarak arabuluculuk sürecini başlatabilirler.
İşe iade talepli arabuluculuk başvurularında anlaşma tutanağı nasıl olmalıdır?
İşe iade talepli arabuluculuk başvurularında şayet taraflar işçinin işe iadesi konusunda anlaşmışlarsa, anlaşma tutanak içeriği İş Kanunu 21. Maddesine göre şu hususları içermelidir
a) İşe başlatma tarihini,
b) Dört aylık doğmuş ücret ve diğer hakların parasal miktarını,
c) İşçinin işe başlatılmaması durumunda işe başlatmama tazminatının parasal miktarını, arabuluculuk anlaşma tutanağı içermek zorundadır. Aksi takdirde anlaşma sağlanamamış sayılır ve son tutanak arabulucu tarafından anlaşmama olarak düzenlenmelidir.
İtirazın İptali Davaları Zorunlu Arabuluculuk Kapsamında Mıdır?
İtirazın iptali davalarının zorunlu arabuluculuk kapsamında olup olmadığını, ilişkinin esası belirler. Konusu bir miktar para alacağı ve tazminatlar, dava şartı arabuluculuk kapsamında değilse taraflar ihtiyari olarak uyuşmazlığı arabulucuda çözümleyebilirler. Örneğin kira ilişkisinden kaynaklı alacaklar zorunlu arabuluculuk sürecine tabi olmadığından itirazın iptali davası da zorunlu arabuluculuk sürecine tabi değildir. Bu halde ihtiyari arabuluculukla çözüme gidilebilir. Ancak her iki tarafı tacir olan kira sözleşmelerinden kaynaklı itirazın iptali davaları zorunlu arabuluculuk kapsamındadır. Bu her iki durumda da taraflar veya kanuni temsilcileri bir arabulucu veya arabuluculuk merkezine başvurarak arabuluculuk yoluyla soruna çözüm getirebilirler.
Hangi Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk Uygulanır?
Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri her türlü iş veya işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarında arabuluculuk uygulanır. İş hukukundan ve ticaret hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklar zorunlu arabuluculuk kapsamındadır. İşe iade, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, ücret alacağı, fazla mesai alacağı, yıllık ücretli izin alacağı, abonelik sözleşmelerinden kaynaklı para alacakları, rekabet yasağına ilişkin uyuşmazlıklar, komisyon sözleşmelerinden kaynaklanan alacaklar, kooperatif kanunundan ve cari hesaptan kaynaklanan alacaklar gibi birçok uyuşmazlıkta dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorunludur. Kira alacağı, boşanma sonrası mal tasfiyesi, ortaklığın giderilmesi, malpraktis, iş kazalarından kaynaklı maddi manevi tazminat, destekten yoksun kalma tazminatı, inşaat, eser sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıklar gibi pek çok konu arabuluculuğa elverişlidir. Bu gibi durumda taraflar veya kanuni temsilcileri bir arabulucu veya arabuluculuk merkezine başvurarak arabuluculuk yoluyla uyuşmazlığa çözüm getirebilirler.
Arabuluculuk anlaşma belgeleri harç ve vergiye tabi midir?
Anlaşma belgesine icra edilebilir şerhi verilebilmesi için mahkemeye yapılacak olan başvuru ile bunun üzerine verilecek karalara karşı ilgili tarafın istinaf yoluna gitmesi halinde maktu harç alınır. Arabuluculuk anlaşma belgelerine icra edilebilirlik şerhi verilmeden, taraflar başka resmi bir işlemde kullanmak isterlerse maktu damga vergisi öderler. Bunun haricinde arabulucunun hazırladığı ve tarafların onayladığı anlaşma belgeleri için herhangi bir harç ya da vergi ödenmez.