Taraflar arasındaki hukuki uyuşmazlıkta, tüm tarafların üzerinde anlaşacağı bir arabulucu ile bu uyuşmazlığı çözme girişimine ihtiyari arabuluculuk denir. Örneğin kira uyuşmazlığında kiraya verenler ile kiracılar hep birlikte bir arabulucuda anlaşmalıdırlar. Arabulucunun da kabul etmesiyle arabulucu belirlenmiş olur ve arabulucu belirleme tutanağı ile bu durum yazılı hale getirilir. Arabulucu belirleme tutanağının hukuki sonuçları vardır. Artık taraflar arasındaki uyuşmazlıkta hak düşürücü ve zamanaşımı süreleri işlemez. Arabuluculuk süresi boyunca duran süreler, arabuluculuk süreci anlaşmama ile sona erdiğinde süre kaldığı yerden devam eder. İhtiyari arabuluculukta taraflar anlaşırlarsa zaten o hukuki uyuşmazlık konusunda dava açamazlar.
Bu kısa genel bilgiden sonra ihtiyari arabuluculukta arabulucu ücreti şu şekilde belirlenir.
İhtiyari arabuluculukta, arabulucu ücreti tarafların anlaşmasına göre belirlenir. Ancak Türkiye'de Adalet Bakanlığı Arabuluculuk Daire Başkanlığı tarafından yayınlanan resmi tarife, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi esas alınır. Bu tarife her yıl güncellenir ve ihtiyari arabuluculukta tarafların aksi yönde bir anlaşma yapmamaları durumunda bu tarife uygulanır. Tarafların aksi yönde yapacakları anlaşmada dahi bu ücret tarifesinin altında bir arabulucu ücreti belirlenemez.
Arabuluculuk ücreti belirlenirken şu hususlar önemlidir:
A-PARA İLE DEĞERLENDİRİLEBİLEN UYUŞMAZLIKLAR
1 - Taraflara belirli bir rakamda anlaşırlarsa bu miktar üzerinden Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin İkinci kısmında belirtildiği şekilde yüzdelik oranlar esas alınarak arabuluculuk ücreti belirlenir.
2 - Taraf sayısı fazla olan uyuşmazlıklarda arabuluculuk ücreti artabilir.
3 - Uyuşmazlık konusu da arabuluculuk ücretinin ne şekilde belirleneceğini belirler. Ticari Uyuşmazlık, Tüketici Uyuşmazlığı, Kira Uyuşmazlıkları, Komşuluk Hukukundan kaynaklı uyuşmazlıklar, Tarımsal Üretimden Kaynaklı Uyuşmazlıklar gibi farklı uyuşmazlık türlerinde arabuluculuk ücreti de farklı hesaplanmaktadır.
4 - Arabuluculukta toplantı süresi ve toplantı sayısı da ihtiyari arabuluculukta ücretin belirlenmesinde bir kriterdir. Ne kadar fazla sayıda ve sürede toplantı yapılacaksa arabuluculuk ücretinin de ona göre artacaktır.
5 - Güncel Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin altında kalmamak üzere, uyuşmazlık türüne göre arabulucu ücreti, belli bir rakam olarak da belirlenebilir. Örneğin Aile Hukukundan Kaynaklı Malların Tasfiyesinde arabuluculuk ücreti ileride anlaşma olması halinde resmi tarifenin altında kalmamak kaydıyla başta belli bir rakam üzerinden taraflar ve arabulucu arasında belirlenebilir. Arabuluculuk ücreti daha sonra anlaşma ile arabuluculuk asgari ücret tarifesinin altında kalırsa, resmi tarifede belirtilen ücret esas alınır. Bu örnekte arabuluculuk ücretinin “konusu para olan veya para ile değerlendirilebilecek” tasfiyeye konu tüm mallar dahil olur. Tüm bu malların toplam değeri üzerinden bir rakama ulaşılır ve bu rakam AAÜT ne göre, başta belirlenen arabuluculuk ücretinin altında ise belirlenen bu arabulucu ücreti ödenir, değilse tarifedeki ücret uygulanır.
B-PARA İLE DEĞERLENDİRİLEMEYEN UYUŞMAZLIKLAR
Para ile değerlendirilemeyen ihtiyari uyuşmazlıklarda arabulucu ücreti Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin birinci kısmında belirtilen ücretlerden az olmamak üzere, ihtiyari arabuluculukta ücret serbestçe belirlenir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, ihtiyari arabuluculukta tarafların adalete erişimine engel olmayacak şekilde hakkaniyete uygun bir arabulucu ücretinin belirlenmesidir.
Arb. Feyza Dayanıklı